Militaire activiteiten

Op meerdere plekken in het waddengebied worden oefeningen gedaan met verschillende soorten munitie, amfibische voertuigen, helikopters en jachtvliegtuigen. Laagvliegen en schieten is vervuilend en verstorend voor de natuur. Hoewel Defensie dat erkent, wordt daar bij bepaalde militaire oefeningen nog te weinig rekening mee gehouden.

Waar worden de militaire oefeningen gehouden?

Er worden amfibische oefeningen gedaan op de Zuidpunt van Texel en in de Mokbaai, schietoefeningen met jachtvliegtuigen en helikopters op de Vliehors, schietoefeningen en vliegoefeningen vanuit Den Helder en schietoefeningen en laagvliegoefeningen boven de Marnewaard.

Op Texel vormen De Hors en Horsduinen samen met de Joost Dourleinkazerne een amfibisch oefenterrein van de Koninklijke Marine/het Korps Mariniers. Op de Vlielandse KLU Schietrange Vliehors worden bijna dagelijks door NAVO-vliegtuigen schietoefeningen uitgevoerd. In het noordelijk gedeelte van de Marnewaard is al jaren een schietbaan waar maximaal 42 dagen per jaar wordt geschoten. De bij deze schietbaan behorende onveilige zone bevindt zich grotendeels boven de Waddenzee. Op fort Erfprins in Den Helder is de schietopleiding van de Koninklijke Marine gevestigd. Vanaf de zeewering bij Den Helder wordt geschoten in de richting van de zandplaat Noorderhaaks/Razende Bol. Vanuit Breezanddijk, halverwege de Afsluitdijk, worden maximaal 85 dagen per jaar schietproeven gehouden over het IJsselmeer.

Wat is het effect op de natuur?

De situatie is de laatste jaren verbeterd, maar feit blijft dat militaire activiteiten negatieve invloed hebben op de natuur. Militaire activiteiten nemen veel ruimte in. In grote gebieden rondom militaire oefenterreinen wordt de rust van vogels, zeehonden, toeristen en omwonenden verstoord door militaire vlieg- schietoefeningen. Zo hebben straaljagers, die regelmatig over de Waddenzee aanvliegen naar de Vliehors of de Noordzee, een negatief effect op de beschikbaarheid van het leefgebied voor bijvoorbeeld zeehonden en vogels. Te vaak opvliegen kan slecht zijn voor wadvogels, omdat ze hun tijd hard nodig hebben om de vereiste hoeveelheid voedsel binnen te krijgen. Bovendien gaat opvliegen gepaard met onnodig energieverlies. Ook dieren die onderwater leven ervaren last van overvliegende straaljagers, helikopters en van beschietingen en bombardementen, zoals bruinvissen, die heel gevoelig zijn voor geluid. Onder water wordt geluid versterkt en het draagt geluid nog veel verder dan boven water. De enorme hoeveelheid geluid dat door militaire vlieg- en schietoefeningen wordt geproduceerd, komt ook niet ten goede aan de belevingswaarde van de toeristen in het waddengebied. Verder vervuilen munitieresten het water, de bodem en de lucht.

Wat doet de Waddenvereniging?

Al jaren is de Waddenvereniging de luis in de pels van Defensie. Heel lang hoefde Defensie geen natuurvergunning aan te vragen voor militaire oefeningen boven natuurgebieden. Na verschillende juridische procedures en vele vragen in de Tweede Kamer, leek er in 2008 een doorbraak. De toenmalige staatssecretaris van Defensie stemde in dat ook voor landelijke militaire vliegactiviteiten, waaronder boven de Vliehors, Defensie een natuurvergunning zal aanvragen. Dit gebeurde uiteindelijk in 2 fases.

Vergunning laagvlieggebieden helikopters

Begin 2012 was een deel van de vergunningaanvraag (fase 1) gereed. In dat deel vroeg Defensie een vergunning aan voor alle laagvlieggebieden voor helikopters. Een piepklein stukje bij de Wieringermeer van deze vergunning had betrekking op het waddengebied. Deze vergunning is uiteindelijk verleend.

Vergunning vliegen en bommen Vliehors

In oktober 2012 vond de eerste bijeenkomst plaats om tot een vergunningaanvraag te komen voor de overige militaire vliegbewegingen (fase 2) in Nederland. Deze zou wél betrekking hebben op het waddengebied, inclusief het afwerpen van echte bommen op de Vliehors. Volgens de planning van Defensie zou juni 2016 de aanvraag gereed zijn. Pas oktober 2020 is de aanvraag ingediend en april 2021 heeft het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit de ontwerpvergunningen gepubliceerd, waarop Natuurmonumenten en de Waddenvereniging een zienswijze hebben ingediend. Aangezien het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit weinig tot niets met onze zienswijze heeft gedaan, hebben we beroep aangetekend tegen de definitieve beschikking op 8 juni 2022. De reden hiervoor was de conclusie van de Ecologische effectenanalyse: het gooien van echte bommen en het schieten met echte boordwapens met zekerheid geen significante effecten zou opleveren voor de natuur in het waddengebied. Defensie is blij met deze conclusie, maar de Waddenvereniging en Natuurmonumenten niet. Gelukkig erkend de staatssecretaris van Defensie, in een brief aan de Tweede Kamer dat ondanks de conclusie van de Ecologische effectenanalyse dat vliegactiviteiten wel gevolgen kunnen hebben voor de natuur. Daarom zal parallel aan de vergunningprocedure het overleg tussen Defensie en de Waddenvereniging worden voortgezet. Dit overleg is erop gericht om, indien ecologisch onderzoek daarvoor aanwijzingen oplevert er toch nadere maatregelen worden ontwikkeld om de natuur te beschermen. Uiteraard zal Defensie wel willen blijven oefenen.

Dossier Goed Beheer Waddenzee

Op de hoogte blijven?

Schrijf je in voor een maandelijkse update via WADDEN nieuws of volg ons op Twitter.

Steun ons werk!

De zorgen die wij delen zijn complex en niet eenvoudig op te lossen. Natuurlijk kun je zelf helpen door bewust te reizen, korter douchen en/of minder vlees eten. Als ook het gebied niet te vervuilen, rekening te houden met de natuur tijdens het recreëren en zo min mogelijk bij te dragen aan de opwarming van de aarde. Maar we kunnen pas écht een verschil maken door ons te verenigen als grootste groep wadliefhebbers van Nederland. Zo kunnen we (politieke) druk uitoefenen en projecten realiseren die de natuur te beschermen en verbeteren. Steun ons werk. Alvast bedankt.