Een ouderwetse winter?
Schelpdierbanken vormen een voedselbron voor vogels en bieden onderdak aan allerlei planten en dieren in de Waddenzee. Na de sterke achteruitgang van kokkel- en mosselbanken door overbevissing in de jaren tachtig en negentig, blijft herstel van de schelpdierbestanden uit. Dit is mede te wijten aan de warme winters in de afgelopen tien jaar. Mossel- en kokkelbanken vormen geen statisch systeem, de banken zijn voortdurend in ontwikkeling. Kokkels worden gemiddeld zeven jaar. Mosselen kunnen aanzienlijk ouder worden, tot ca. twintig jaar. Niet alle exemplaren bereiken die leeftijd. De schelpdieren worden gegeten door vogels, spoelen weg met stormvloeden of worden opgevist. Onder ideale omstandigheden kunnen mosselbanken zich langzaam ophopen en in de loop der jaren zo wel een hoogte van circa een meter bereiken. Regelmatige aanwas is daarbij nodig om de wegvallende exemplaren aan te vullen. In de Waddenzee is die aanwas de laatste jaren tegengevallen en zijn dergelijke oude, grote banken langzaam uit de Waddenzee verdwenen.
Nederlands en Duits onderzoek naar de ontwikkeling van schelpdieren heeft aangetoond dat het klimaat een belangrijke rol speelt bij de aangroei van kokkel- en mosselbanken. Strenge winters blijken een voorwaarde te zijn voor een goede aanwas van nieuwe schelpdieren. De predatoren van jonge schelpdieren kunnen namelijk slecht tegen kou. Dat heeft voordelen voor het schelpdierbroed, wat in de eerste levensfase bedreigd wordt door vraat. In het voorjaar volgend op een strenge winter worden de predatoren relatief laat actief. Jonge schelpdieren krijgen bij kou dus de kans snel op te groeien, tot een grootte waarbij ze niet meer eetbaar zijn voor deze predatoren.
Ondanks het afsluiten van gebieden voor schelpdiervisserij zijn de schelpdierbestanden na de achteruitgang in de vorige eeuw nog maar nauwelijks hersteld en komt de ontwikkeling van nieuwe banken maar langzaam op gang. Dat komt onder andere door de geringe aanwas van schelpdieren. Deze tegenvallende aangroei is dus mede te wijten aan het uitblijven van strenge winters in de laatste tien jaar.
Het Duitse onderzoek noemt ook andere oorzaken voor het uitblijven van nieuwe aanwas, waaronder veranderingen in de samenstelling van de wadbodem. Een strenge winter biedt geen garantie, maar is wel een voorwaarde voor herstel van de schelpdierbestanden. De afgelopen winter was relatief koud, maar een echt ouderwetse winter was het niet. Het is dus nog de vraag of het koud genoeg geweest is om de aanwas van mosselen en kokkels weer een impuls te geven.
bron: Strasser ea. (2003) Journal of Sea Research 49: 47-57
Beukema (1992) Netherlands Journal of Sea Research 16: 37-45
Artikel WadWeten
In de serie WadWeten artikelen wordt het waddengebied beschreven vanuit verschillende onderzoeksdisciplines, zoals de biologie, geologie en cultuurhistorie. Een wetenschappelijke benadering in heldere taal. De berichten worden beurtelings geschreven door wetenschappers van de Waddenacademie en de Waddenvereniging. Wilt u op de hoogte blijven? Schrijf u dan in voor het maandelijkse WADDEN nieuws of houdt deze pagina regelmatig in de gaten.
In 2010 werden een aantal WadWeten artikelen gebundeld in het boekje Waddenwijsheid (ISBN 9789087410230).
Begin 2015 kwam er een vervolg: Meer Waddenwijsheid (ISBN 9789087410322). Het rijk geïllustreerde boek geeft antwoorden op vragen als: welke beestjes krioelen er in het zand, welke wadvogels werden gegeten in de terpentijd, hoe oud wordt een zwaardschede, welke stormen zijn gevaarlijk voor de Wadden.
