Natuurherstel, een kwestie van tijd?
De Waddenzee is de afgelopen decennia gaandeweg veranderd. Zo zijn er in de westelijke Waddenzee nog maar weinig mosselbanken te vinden en hebben er grote verschuivingen plaatsgevonden in de vogel- en visbestanden. Dankzij de nationale en internationale erkenning van de unieke natuurwaarden van de Waddenzee is hier in toenemende mate aandacht voor. Steeds vaker klinkt het pleidooi voor herstel van de waddennatuur. Maar wat is natuurherstel eigenlijk? De Waddenzee van nu is niet meer die van toen. Hoe de Waddenzee er straks uit zal zien laat zich (vooralsnog) slecht voorspellen. Verstoord evenwicht
Onder natuurlijke omstandigheden wordt de samenstelling van de aanwezige platen, dieren en andere organismen bepaald door onderlinge interacties en door de omgevingsfactoren die in dat gebied de overhand hebben. Zo ontstaat in de loop van de tijd een ecologisch evenwicht. Een evenwicht dat vaak dynamisch is, maar zich moeilijk laat doorbreken. Een evenwicht ook, waaraan een leefgemeenschap haar stabiliteit en veerkracht dankt.
Ook in de Waddenzee is er sprake van een ecologisch evenwicht. Daardoor kon er generaties lang relatief ongestraft gevist, mosselen geraapt en zeegras gemaaid worden. In de afgelopen eeuw is de Waddenzee echter geleidelijk aan veranderd en is het bestaande evenwicht aangetast. Er zijn tal van soortverschuivingen opgetreden; van primaire producenten (zie nieuwsbrief algen) tot vogels en vissen.
Menselijk ingrijpen speelt hierbij een grote rol. Zo hebben de wadbodem en haar bewoners de laatste decennia zwaar geleden onder de toegenomen druk van bodemberoerende visserij en grootschalige baggeractiviteiten. Schelpdieren en kokerwormen, die beiden een belangrijke rol spelen in de samenhang van de bodem, zijn sterk in aantal teruggelopen. De verstoring van deze leefgemeenschappen heeft waarschijnlijk bijgedragen aan het verlies in bodemstructuur.
Verder heeft de afsluiting van de Zuiderzee grootschalige veranderingen in stromingspatronen teweeggebracht en is daardoor de ligging van platen en geulen op veel plaatsen sterk gewijzigd. Ten slotte was en is de klimaatverandering van grote invloed op de Waddenzee.
Herstel als leerproces
De vraag is nu of het waddensysteem inmiddels al in een nieuw evenwicht is terechtgekomen waarin andere soorten een permanente plek hebben gekregen. Mogelijk is het ecologisch evenwicht onherroepelijk veranderd. Het is lastig om voorspellingen te doen over de toekomst van de Waddenzee en herstel naar de vroegere situatie is geen vanzelfsprekendheid. Herstel moet dan ook in brede zin worden opgevat, met de nadruk op het herstel van de natuurlijke processen. Maatregelen gericht op natuurherstel moeten tussentijds geëvalueerd kunnen worden om eventueel tijdig te worden bijgesteld. Natuurherstel in de Waddenzee is een leerproces waar men de tijd voor moet nemen.
Bron: K.N. Suding & R.J. Hobbs (2009) Trends in Ecology and Evolution 24(5): 271-279
J. Lyytimäki & M. Hildén (2007) Sustainability: Science, Practice & Policy 3(2): 61-69
Artikel WadWeten
In de serie WadWeten artikelen wordt het waddengebied beschreven vanuit verschillende onderzoeksdisciplines, zoals de biologie, geologie en cultuurhistorie. Een wetenschappelijke benadering in heldere taal. De berichten worden beurtelings geschreven door wetenschappers van de Waddenacademie en de Waddenvereniging. Wilt u op de hoogte blijven? Schrijf u dan in voor het maandelijkse WADDEN nieuws of houdt deze pagina regelmatig in de gaten.
In 2010 werden een aantal WadWeten artikelen gebundeld in het boekje Waddenwijsheid (ISBN 9789087410230).
Begin 2015 kwam er een vervolg: Meer Waddenwijsheid (ISBN 9789087410322). Het rijk geïllustreerde boek geeft antwoorden op vragen als: welke beestjes krioelen er in het zand, welke wadvogels werden gegeten in de terpentijd, hoe oud wordt een zwaardschede, welke stormen zijn gevaarlijk voor de Wadden.
