Krimp in de Waddenzee
door Maria van Leeuwe
Langzaam maar zeker krijgt de winter Nederland in zijn greep. Veel dieren vluchten voor de kou; ook in de Waddenzee staat het leven ’s winters bijna stil. Tussen de migranten bevindt zich de gewone garnaal. Deze wadbewoner trekt al veertig jaar jaarlijks heen en weer tussen de Noordzee en het wad. Uit recent onderzoek blijkt dat in die periode de garnaal steeds even talrijk is gebleven. Echter, in de Waddenzee worden wel steeds kleinere exemplaren aangetroffen. De oorzaak hiervan is nog onbekend.Winterstop
Waar de Waddenzee zomers krioelt van het leven, heerst er in de winter voornamelijk rust. Veel vogels zijn gevlucht voor de kou en naar het zuiden afgereisd. Veel vissoorten en kreeftachtigen hebben zich teruggetrokken in de Noordzee. Ook de gewone garnaal, Crangon crangon, die in het voorjaar en de zomer in groten getale aanwezig is, verdwijnt in het najaar uit de Waddenzee.
Jaarlijkse ritmiek
Garnalen maken door het jaar heen verschillende levensfasen door, en veranderen daarbij geregeld van verblijfplaats. In het zomerseizoen wordt de Waddenzee bevolkt door eerstejaars garnalen. In de ondiepe warme wateren vinden zij ruim voldoende voedsel om flink te groeien. Garnalen eten van alles wat: algen, vislarven en elkaar. Zelf vormen ze weer gewild voedsel voor vogels en vissen.In het najaar vertrekken de bijna volgroeide garnalen naar de diepere wateren van de Noordzee. Hier is de temperatuur constanter, wat gunstig is voor de voortplanting. De gehele voortplantingscyclus duurt van november tot maart. Een vrouwtje draagt na bevruchting haar eitjes enkele weken tot maanden bij zich. De larven verblijven gedurende de hele winter in de Noordzee en doorlopen daar diverse levensstadia.
De jonge garnalen hebben warmte nodig om echt groter te worden. In het vroege voorjaar trekken ze daarom naar de Waddenzee, waar het water sneller opwarmt. Hier vervellen de garnalen nog enkele malen. Gedurende het zomerseizoen groeien ze op het wad uit tot een lengte van ca. 5 cm. De vrouwtjes bereiken dan hun vruchtbare leeftijd. Uiteindelijk kunnen garnalen 3-5 jaar oud worden en een lengte van ruim 7 cm halen.
Veranderingen in de Waddenzee
In de Waddenzee is de gemiddelde lengte van de garnalen de afgelopen veertig jaar langzaam afgenomen. Het is nog niet duidelijk wat de oorzaak hiervan is. Mogelijk is er sprake van voedseltekort door een verandering in voedselaanbod in de jaren negentig. Ook is in die periode het visbestand wat verschoven, waardoor de predatiedruk op grotere garnalen is toegenomen. Tot slot speelt de toegenomen visserijdruk ook een rol.De Waddenzee vervult voor garnalen een belangrijke functie als kinderkamer. De waarnemingen hier geven dus een beeld van de gehele populatieontwikkeling. Helaas is er nog erg weinig onderzoek gedaan naar dit zo talrijke organisme. De trend zoals die in de Waddenzee is vastgesteld, verdient zeker meer aandacht.
Bron:
J. Campos en H.W. van der Veer (2008) Oceanography and Marine Biology: An Annual Review 46: 65-104M. Hufnagl en anderen (in druk) ICES Journal of Marine Science
Artikel WadWeten
In de serie WadWeten artikelen wordt het waddengebied beschreven vanuit verschillende onderzoeksdisciplines, zoals de biologie, geologie en cultuurhistorie. Een wetenschappelijke benadering in heldere taal. De berichten worden beurtelings geschreven door wetenschappers van de Waddenacademie en de Waddenvereniging. Wilt u op de hoogte blijven? Schrijf u dan in voor het maandelijkse WADDEN nieuws of houdt deze pagina regelmatig in de gaten.
In 2010 werden een aantal WadWeten artikelen gebundeld in het boekje Waddenwijsheid (ISBN 9789087410230).
Begin 2015 kwam er een vervolg: Meer Waddenwijsheid (ISBN 9789087410322). Het rijk geïllustreerde boek geeft antwoorden op vragen als: welke beestjes krioelen er in het zand, welke wadvogels werden gegeten in de terpentijd, hoe oud wordt een zwaardschede, welke stormen zijn gevaarlijk voor de Wadden.
