De afsluiting van de Zuiderzee op de gevoelige plaat
vrijdag 11 juni 2010
Door Tim van Oijen
![](\"http://www.waddenvereniging.nl/wv/images/stories/wadden/fig_1.jpg\")
Persfoto’s van de afsluiting van de Zuiderzee – voltooid in 1932 – toonden vooral kranen met hun grote grijpers met keileem. De mens bleef vrijwel onzichtbaar. In een hoofdstuk in het boek ‘Getemd maar Rusteloos. De Zuiderzee verbeeld – een multidisciplinair onderzoek’ wordt de nadruk op techniek verklaard. Deze paste in een tijd waarin de snelle technologische ontwikkeling onderdeel werd van de nationale trots.De afsluitings- en droogleggingsplannen van de Zuiderzee waren aan het begin van de twintigste eeuw jarenlang onderwerp van debat en besluitvorming. Het Ministerie van Waterstaat was zich er van bewust dat het bij dit grote project van groot belang was om de publieke opinie mee te krijgen. Er kwam een aparte projectorganisatie, de Dienst Zuiderzeewerken (ZZW). In 1920 startte deze met een eigen periodiek, het Maandbericht betreffende de Zuiderzeewerken. Het doel was om op een toegankelijke manier betrokkenen te informeren. Illustraties speelden daarbij een belangrijke rol. Vaak waren dit de kranen met hun met keileem gevulde grijpers (fig. 2) maar vanaf 1925 ook luchtfoto’s.
![](\"http://www.waddenvereniging.nl/wv/images/stories/wadden/fig_2.jpg\")
Techniek versus volkenkunde
Ook kranten en bladen besteedden volop aandacht aan het project. In de jaren twintig van de vorige eeuw kreeg de technologische modernisering een vaste plaats in kranten en tijdschriften. Ze toonden regelmatig foto’s van grote infrastructurele werken. Met betrekking tot de Zuiderzeewerken en de Afsluiting drukten ook zij vooral grijpers met keileem af. Maar naast het in beeld brengen van techniek werden ook de bij de Zuiderzee behorende folklore op foto’s getoond. Want de zee ging verdwijnen en daarmee de zoutwatervissen (zie ook WadWeten 04-06-2010) en de traditionele visserij. In kranten streden de foto’s en bijbehorende zienswijzen om voorrang.![](\"http://www.waddenvereniging.nl/wv/images/stories/wadden/fig_3.jpg\")
Zinkstukken
Het is niet zo dat er in de foto’s van de Zuiderzeewerken helemaal geen aandacht was voor de arbeiders. Fotograaf Maaskant heeft ook het handwerk op de gevoelige plaat vastgelegd. Bijvoorbeeld in een serie die laat zien hoe zinkstukken worden gemaakt. Deze matten werden voor de uitwateringssluizen van Den Oever en Kornwerderzand geplaatst. Dit moest voorkomen dat de bodem door de krachtige stroom werd uitgeschuurd. De zinkstukken werden aan de wal bij laagwater gemaakt door met rijshout een grote mat te vlechten (fig. 3). Bij hoogwater gingen de matten drijven en werden ze met sleepboten naar de plek gesleept waar ze werden afgezonken.Grietje Bosker
Op 28 mei 1932, de dag van voltooiing van de Afsluitdijk, stond de mens ook volop in de aandacht. In het boek ‘Getemd maar rusteloos’ zijn de foto’s onder de loep genomen die zijn gemaakt van de oversteek van Grietje Bosker. Volgens de verhalen doorbrak zij, vermoedelijk de zus van een plaatselijke aannemer, de procedure en stapte zij samen met een aantal arbeiders als eerste over het net gesloten sluitgat. Foto’s hiervan zijn niet terug te vinden in publicaties uit die tijd, maar in later uitgebrachte werken staan ze wel afgedrukt. Vooral de foto waarop te zien is hoe Grietje Bosker met opgetrokken rok aan de hand wordt begeleid over de keileem (fig. 1). In het hoofdstuk in ‘Getemd maar Rusteloos’ wordt het destijds niet tonen van dit ‘feminiene, ondeugende Nederland’ als een gemiste kans gezien.Bron
R. Ensel (2008). De Afsluiting in de fotografie – Techniek in de beeldcultuur van het Interbellum. In: Getemd maar Rusteloos. De Zuiderzee verbeeld – een multidisciplinair onderzoek. T. Sintobin (red.). Uigeverij Verloren, Hilversum. ISBN 978-908704-039-0.Artikel WadWeten
In de serie WadWeten artikelen wordt het waddengebied beschreven vanuit verschillende onderzoeksdisciplines, zoals de biologie, geologie en cultuurhistorie. Een wetenschappelijke benadering in heldere taal. De berichten worden beurtelings geschreven door wetenschappers van de Waddenacademie en de Waddenvereniging. Wilt u op de hoogte blijven? Schrijf u dan in voor het maandelijkse WADDEN nieuws of houdt deze pagina regelmatig in de gaten.
In 2010 werden een aantal WadWeten artikelen gebundeld in het boekje Waddenwijsheid (ISBN 9789087410230).
Begin 2015 kwam er een vervolg: Meer Waddenwijsheid (ISBN 9789087410322). Het rijk geïllustreerde boek geeft antwoorden op vragen als: welke beestjes krioelen er in het zand, welke wadvogels werden gegeten in de terpentijd, hoe oud wordt een zwaardschede, welke stormen zijn gevaarlijk voor de Wadden.
