De Wurten van Sleeswijk-Holstein
vrijdag 26 november 2010
Door: Tim van Ooijen
In Friesland heten ze terpen, in Groningen wierden. In Duitsland worden ze Wurten of Warften genoemd. Uit opgravingen in de deelstaat Sleeswijk-Holstein blijkt dat de eerste van deze door mensenhanden aangelegde heuvels er in de eerste eeuwen na Chr. verrezen. Tot in de Middeleeuwen legden bewoners Wurten aan om hoog en droog te zitten bij stormvloeden.In een tijdspanne van een paar duizend jaar is de waddenkust geleidelijk aan door de mens in gebruik genomen. De vroegste bewoning van de drie \'Waddenlanden\' Nederland, Duitsland en Denemarken vertoont veel overeenkomsten. Ook in Duitsland en Denemarken worden namelijk terpen/wierden aangetroffen; in Duitsland worden deze Wurten/Warften genoemd.
In de deelstaat Sleeswijk-Holstein is door archeologen uitgebreid onderzoek aan deze door mensen aangelegde heuvels gedaan. De oudste blijken, net als in Nederland, al te zijn gemaakt in de eerste eeuwen na Chr. Er was toen een periode waarin er vermoedelijk sprake was van zeespiegeldaling in de Duitse Bocht. Mensen vestigden zich in het ontstane kwelderlandschap langs de riviermondingen en langs de oevers van ondermeer de Eider en de Elbe. Een deel van de bewoners ging op Wurten leven om veilig te zijn bij stormvloeden.
De oudste Wurten
Een aantal van de oudste Wurten ligt in de deelstaat Sleeswijk-Holstein, in het zuidelijke deel van het district Dithmarschen. In Hodorf is een oeroude Wurt uit de eerste eeuw na Chr. te vinden die in een rivierkwelder was gelegen. Uit onderzoek is gebleken dat deze eeuw op eeuw verhoogd is maar uiteindelijk is overspoeld. Op enkele andere plaatsen in de regio zijn ook Wurten uit dezelfde periode aangetroffen die langs rivieren waren gelegen.Grootschalige opgravingen tussen 1998 en 2002 hebben Suederbusenwurth blootgelegd. Deze Wurt lag aan de kust. De met klei aangelegde heuvel was ruim een meter hoger dan het omliggende kweldergebied. Op de Wurt hebben meerdere zogeheten woon-stalhuizen gestaan. Deze eenvoudige bouwsels bestonden, zoals als de naam al zegt, uit een woongedeelte en een stal met die samen onder een dak zaten. De bewoners hadden schapen en koeien en leefden daarnaast van jacht en visserij. Net als Hodorf is Suederbusenwurth waarschijnlijk steeds vaker onder water komen te staan en om die reden uiteindelijk in de tweede eeuw na Chr. verlaten.
Dorfwurten
In de Vroege Middeleeuwen werden er vanaf de zevende eeuw na Chr. opnieuw Wurten aangelegd in Dithmarschen, door Saksische en Friese stammen. Er werden zelfs hele dorpen op Wurten gesticht. Deze Wurten worden Dorfwurten genoemd. In 1994 werd de Wurt Wellinghusen opgegraven die dateert uit de zevende eeuw na Chr. Uit een opgraving bleek dat er meerdere kleinere heuvels aan elkaar zijn verbonden om de uitgebreide bewoning mogelijk te maken. Hiervoor werd er ondermeer een geul dichtgestort met mest. De Wurt moest in de eeuwen na de aanleg continu worden opgehoogd met mest en klei om zo mee te stijgen met de rijzende zee. In de tiende eeuw na Chr. had de heuvel een hoogte van vier meter. Enkele eeuwen later begon net als in Nederland de dijkenbouw; de aanleg van Wurten werd daarmee verleden tijd...Bron:
Meier, D. (2004). Man and environment in the marsh area of Schleswig-Holstein from Roman until late Medieval times. Quarternary International 112, p55-69. Meier, D. (2010). From nature to culture: landscape and settlement history of the North-Sea coast of Schleswig-Holstein, Germany. Zie www.kuestenarchaeologie.de.Artikel WadWeten
In de serie WadWeten artikelen wordt het waddengebied beschreven vanuit verschillende onderzoeksdisciplines, zoals de biologie, geologie en cultuurhistorie. Een wetenschappelijke benadering in heldere taal. De berichten worden beurtelings geschreven door wetenschappers van de Waddenacademie en de Waddenvereniging. Wilt u op de hoogte blijven? Schrijf u dan in voor het maandelijkse WADDEN nieuws of houdt deze pagina regelmatig in de gaten.
In 2010 werden een aantal WadWeten artikelen gebundeld in het boekje Waddenwijsheid (ISBN 9789087410230).
Begin 2015 kwam er een vervolg: Meer Waddenwijsheid (ISBN 9789087410322). Het rijk geïllustreerde boek geeft antwoorden op vragen als: welke beestjes krioelen er in het zand, welke wadvogels werden gegeten in de terpentijd, hoe oud wordt een zwaardschede, welke stormen zijn gevaarlijk voor de Wadden.
